Monika Sojka Dwie pustki, a my między nimi

promotor: prof. Adam Romaniuk
Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach
Wydział Artystyczny

biografia

Cykl 9 grafik cyfrowych pt. „Dwie pustki, a my między nimi” został zrealizowany w Pracowni Grafiki Cyfrowej prof. Adama Romaniuka. Tytuł serii to cytat z „Kosmosu” W. Gombrowicza - książki, której treść stała się inspiracją do stworzenia prac. Każdej z grafik towarzyszy wybrany fragment powieści.

 

Wybrane wystawy i osiągnięcia:

 

Wystawy:

  • wystawa prac studentów pracowni Interpretacji Literatury „Studium klucza”, Rondo Sztuki, Katowice, 2012;
  • wystawa prac studentów ASP, Katofonia Jazz & Blues Club, Katowice, 2012;
  • wystawa pokonkursowa VIII Biennale Grafiki Studenckiej, Poznań, Galeria Miejska Arsenał, 2013; 
  • wystawa prac studentów Pracowni Grafiki Cyfrowej z katowickiej ASP pt. „Instynkt lalki”,  Muzeum Historii Katowic, 2013;
  • wystawa studentów pracowni Prof. Jacka Rykały w Liceum Plastycznym w Dąbrowie Górniczej, marzec 2013;
  • wystawa plakatów filmowych organizowana w ramach Festiwalu Filmowego Cropp Kultowe, Katowice, 2013;
  • wystawa prac uczestników międzynarodowego konkursu na krótką formę komiksową „Julian Tuwim”, Łódzki Dom Kultury, 2013;
  • wystawa prac studentów z Pracowni Grafiki Cyfrowej ASP w Katowicach pt. „Układ scalony”, Galerie Koridor, Fakulta umění, Ostravská univerzita v Ostravě, Czech Republic, 2014;
  • wystawa prac studentów Pracowni Litografii ASP w Katowicach „Wałek w Rondzie” , Rondo Sztuki, Katowice, 2014;
  • wystawa prac studentów z Pracowni Plakatu prof. Romana Kalarusa z katowickiej ASP, BWA Olkusz, 2013;
  • wystawa prac studentów Pracowni Plakatu prof. Romana Kalarusa z katowickiej ASP, Pałac Młodzieży w Katowicach, 2015;
  • wystawa prac studentów Pracowni Ilustracji z katowickiej ASP, Pałac Młodzieży w Katowicach, 2015;
  • Internetowa Galeria Miesiąca: http://www.slaskgtl.pl/galeria_miesiaca/7, Górnośląskie Towarzystwo Literackie w Katowicach, 2015;
  • wystawa prac nadesłanych na ogólnopolski konkurs na ilustrację do tekstu piosenki Jeremiego Przybory  w ramach X  „Stacji Kutno” Ogólnopolskiego Festiwalu Jeremiego Przybory, Kutnowski Dom Kultury, 2014;
  • Targi Książki w katowickim Spodku, pokaz prac studentów, wykonanych w ramach zajęć w Pracowni Ilustracji ASP w Katowicach, 2014;
  • prezentacja twórczości studentów ASP w Katowicach – Wystawa Katedry Grafiki Wydziału Artystycznego ASP w Katowicach, UMK Toruń,  2014;
  • wystawa prac biorących udział w konkursie na plakat „Moja wolność”, organizowanym w ramach Life Festiwal Oświęcim 2014, Oświęcimskie Centrum Kultury, 2014;
  • wystawa prac nadesłanych  na ogólnopolski konkurs na ilustrację do tekstu piosenki Jeremiego Przybory  w ramach XI „Stacji Kutno” Ogólnopolskiego Festiwalu Jeremiego Przybory, Kutnowski Dom Kultury, 2015;
  • wystawa 2. International Student Poster Biennale w Lublinie, Galeria Labirynt, 2015;
  • “Habitat” - wystawa studentów Pracownia Grafiki Cyfrowej Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, Galeria FORUM w Toruniu, 2015;
  • wystawa prac  uczestników międzynarodowego konkursu na projekt Ex Librisu - Australian  Bookplate Design Award, The Library at Docklands, Melbourne AUSTRALIA; Gallery on Sturt, Ballarat, Wiktoria, AUSTRALIA, 2015;
  • wystawa prac uczestników międzynarodowego konkursu litograficznego Litho Kielce, galeria BWA, Kielce, 2015;
  • wystawa International Reggae Poster Contest, Constellations  (Liverpool,  Anglia, WIELKA BRYTANIA) ; Politis Newspaper (Nikozja, CYPR) 2016;
  • wystawa „Dyplomy 2016” prezentująca fragmenty prac dyplomowych studentów Wydziału Artystycznego ASP w Katowicach, BWA, Katowice, 2016;
  • „Pamięć jako wyzwanie” - wspólny projekt studentów katowickiej oraz warszawskiej ASP, ASP w Katowicach, listopad/grudzień 2016;
  • wystawa studentów Pracowni Malarstwa prof. Jacka Rykały, Galerii Sztuki Współczesnej „Elektrownia”, Czeladź, 2016;
  • udział w drugiej edycji projektu prezentującego tyskie środowisko twórcze - TYCHY ART 2016, Miejska Galeria Sztuki „Obok”, Tychy, 2016;
  • nominacja do nagród VIII Biennale Grafiki Studenckiej, Poznań, 2013;
  • II nagroda w międzynarodowym konkursie na krótką formę komiksową „Julian Tuwim”, Łódź , 2013;
  • I nagroda w konkursie na plakat „Moja wolność” organizowanym przez Fundację Peace Festival w ramach  festiwalu Life Festiwal Oświęcim, 2014;
  • stypendium rektora dla najlepszych studentów w roku akademickim 2013/2014, 2014/2015;
  • III nagroda w IV Ogólnopolskim Konkursie Plastycznym na ilustrację do tekstu piosenki Jeremiego Przybory w ramach X „Stacji Kutno” Ogólnopolskiego Festiwalu Jeremiego Przybory organizowanego przez Kutnowski Dom Kultury, 2014;
  • stypendium Samorządu Miasta Tychy “Quod discis, tibi discis” dla wybitnych studentów miasta Tychy za rok akademicki 2013/2014;
  • wyróżnienie w konkursie na plakat promujący I Międzynarodowy Festiwal  Miłośników Fotografii Analogowej Vintage Photo Festiwal, Bydgoszcz,  2015;
  • główna nagroda (jedna z czterech równorzędnych) w V Ogólnopolskim  Konkursie Plastycznym na ilustrację do tekstu piosenki Jeremiego Przybory w ramach XI „Stacji Kutno” Ogólnopolskiego Festiwalu Jeremiego Przybory organizowanego przez Kutnowski Dom Kultury, 2015;
  • publikacja w antologii prezentującej wybrane przez Jury prace nadesłane na międzynarodowy  konkurs na krótką formę komiksową (konkurs organizowany w ramach MFKiG w Łodzi), 2015;
  • nagroda specjalna (wystawa indywidualna) w 2. International Student Poster Biennale w Lublinie, 2015;
  • kwalifikacja do wystawy finałowej International Reggae Poster Contest – wystawa 100 prac wybranych przez Jury spośród 1664 zgłoszeń nadesłanych z 84 krajów, 2016;
  • wyróżnienie w pracowni rzeźby na Wystawie Końcoworocznej, ASP Katowice, 2012;
  • wyróżnienie w pracowni malarstwa na Wystawie Końcoworocznej, ASP Katowice, 2014;
  • stypendium Samorządu Miasta Tychy “Quod discis, tibi discis” dla wybitnych studentów miasta Tychy za rok akademicki 2015/2016;
  • kwalifikacja do udziału w ogólnopolskich Targach Plakatu, Warszawa, Dom Towarowy Braci Jabłkowskich, grudzień 2016.

 

autokomentarz

„Dwie pustki, a my między nimi” – to cytat pochodzący z powieści „Kosmos” Witolda Gombrowicza, którym zatytułowałam cykl grafik cyfrowych, będący główną częścią zaprezentowanego przeze mnie dyplomu magisterskiego.

Moja fascynacja twórczością Witolda Gombrowicza rozpoczęła się od lektury „Kosmosu”, jednej z ostatnich książek pisarza, z którą zetknęłam się w czasie studiów. W pewnym momencie zauważyłam, że prace, które wykonuję w ramach zajęć w Pracowni Grafiki Cyfrowej dobrze korespondują z problematyką i klimatem tej powieści. Pierwsze grafiki, operujące mglistą sylwetą ludzką osadzoną w mało konkretnej przestrzeni oraz spowitą gęstą siecią rozwibrowanych linii, powstały jeszcze przed uzmysłowieniem sobie tego faktu. Wynikały one po prostu z chęci eksperymentowania w sferze materii cyfrowej oraz eksplorowania, już wcześniej wielokrotnie podejmowanego, tematu postaci człowieka. Tendencja ta zbiegła się w czasie z procesem „wgryzania się” w literackie dokonania Gombrowicza. Ich wpływ, początkowo nieświadomy, z czasem stał się podstawą teoretyczną działań w zakresie grafiki cyfrowej.

„Nacieranie i umykanie”, „gmatwanina”, „niewyraźność”, „zamajaczenie”, „rój, opar, szum”, „mglistość”, „niejasny znak”, „nikłość, nieuchwytność”, „zwiewność historii rozpraszającej się nieustannie”, „embriony ruchu przechodzące w ruch rzeczywisty”, „chmura mnie zawierająca, ze mną płynąca”, „wyłanianie się”, „wibrowanie”, „wielość rozmaitych czerni zacierających”, „formowanie się kształtów”, „dzianie się w oddaleniu” - te przykłady wyrwanych z kontekstu fragmentów Gombrowiczowskiego „Kosmosu” tak bardzo zaczęły współgrać z formą moich grafik cyfrowych, że postanowiłam wykorzystać wybrane cytaty w tytułach stworzonych przeze mnie prac, co jeszcze bardziej unaocznia fakt inspiracji literaturą wybranego autora.

Przedstawione w grafikach cyfrowych sceny sprawiają wrażenie widoków oglądanych przez specyficzny filtr, z pewnego dystansu, tworząc anonimową atmosferę. Dobrze nawiązują do tego wątku fragmenty powieści, w których narrator obserwuje sytuację, mając wrażenie spoglądania przez teleskop, co reprezentuje następujący cytat:  „(…) wszystko było nie dość obecne i jak podcięte połowiczno­ścią jakąś (…) aż miałem chwilami wrażenie, iż siebie i innych widzę przez lunetę, z oddalenia”.

W pracy pisemnej w głównej mierze zajmuję się najbardziej interesującymi mnie zagadnieniami, które bezpośrednio lub pośrednio wypłynęły z lektury tomu esejów autorstwa Andrzeja Falkiewicza, poświęconych autorowi „Kosmosu”. Konstruując tę część pracy postawiłam sobie za cel stworzenie kompilacji refleksji krytyka oraz spostrzeżeń badaczy z niejednokrotnie innych niż literatura dziedzin nauki, takich jak np. fizyka, biologia, psychologia, socjologia czy religioznawstwo, aby uzyskać szerszy i bardziej współczesny kontekst do odczytywania dzieł Gombrowicza oraz wyrazić moją osobistą percepcję jego dorobku, która zaowocowała potrzebą rozwinięcia we własnym zakresie właśnie takich, a nie innych, wątków tej literatury.

W grafikach cyfrowych i pracach malarskich ujawnia się moja tendencja do bacznego przyglądania się relacjom międzyludzkim, które - jako czynnik o znaczeniu zasadniczo kształtującym jednostkę – stanowi jedną z głównych osi rozważań Gombrowicza, co mocno akcentują literaturoznawcy, między innymi Andrzej Falkiewicz.

Rozwibrowana sieć drobnych linii, spowijająca całą kompozycję, w zestawieniu z ogólnie, syntetycznie, mgliście potraktowaną warstwą, prezentującą wybrany i przetworzony kadr rzeczywistości w sposób zacierający wyraźne granice poszczególnych elementów, stanowi swoisty refleks rozważań toczonych wokół podkreślanego przez Falkiewicza wątku ruchu, niestabilności jako istotnej jakości zgłębianej przez dzieło Gombrowicza. W przypadku moich prac można mówić o próbie oddania nieustannej zmienności świata poprzez zastosowanie efektów rozmycia kształtów i uzyskanie mglistego obrazu, pokrytego wygenerowaną komputerowo tkanką wibrujących punktów. Gombrowiczowska twórczość – jak podkreślał Falkiewicz - unaocznia nigdy nie ustający ruch świata, wieczną zmienność form, płynność ciągłego rozwoju, a także chaos niezgłębionej ilości składników otaczającej rzeczywistości, które człowiek od zarania dziejów próbuje sobie uporządkować. Skupiając się na wątku zmienności, niewyraźności i niedookreśloności, nie mogłam pominąć spojrzenia na tą kwestię przez pryzmat tekstów socjologa Zygmunta Baumana, autora - badającego czasy końca XX wieku - „Płynnej nowoczesności”. Jak zauważa socjolog, ponowoczesność charakteryzuje przewaga wędrownictwa nad osiadłością, tymczasowości nad stałością, oraz upłynnienie norm.

Posługiwanie się scenami przedstawiającymi sytuacje międzyludzkie zarówno w grafikach cyfrowych jak i w malarstwie wiąże się nie tylko z samym problemem tak zgłębianego przez Gombrowicza konstytuowania się człowieka w obecności innych, o czym pisze Andrzej Falkiewicz, ale także bezpośrednio reprezentuje cechujący prozę autora „Ferdydurke” związek z dramatem jako gatunkiem literackim, objawiający się częstym zastępowaniem słów przez gesty, tworzeniem - jak ujął to krytyk - tzw. „sytuacji-symboli”.

Jak podkreśla Andrzej Falkiewicz, Gombrowiczowska literatura ilustruje doświadczenie człowieka naszych czasów, uzmysławiającego sobie, że to obustronna współzależność, wzajemna korelacja jest zarzewiem wyewoluowania kategorii istoty ludzkiej oraz przestrzeni, w której owa istota żyje. Dobrze wyrażają to następujące słowa samego Gombrowicza, przytoczone przez krytyka: „(…) Nie jesteśmy samoistni, jesteśmy tylko funkcją innych ludzi, musimy być takimi, jakimi nas widzą (…)”.

Cykl 9 grafik cyfrowych pt. „Dwie pustki, a my między nimi” został zrealizowany w Pracowni Grafiki Cyfrowej prof. Adama Romaniuka. Tytuł serii to cytat z „Kosmosu” W. Gombrowicza - książki, której treść stała się inspiracją do stworzenia prac. Każdej z grafik towarzyszy wybrany fragment powieści.

 

Cykl 9 prac:

Dwie pustki, a my między nimi” - I, grafika cyfrowa, 100 x 140 cm, 2016.

Cytat - inspiracja - motto:

„(...) nie mogłem nigdy wiedzieć w jakim stopniu jestem sam sprawcą kombinujących się wokół mnie kombinacji (...)”.

W. Gombrowicz, „Kosmos”
 

Dwie pustki, a my między nimi” - II, grafika cyfrowa, 100 x 140 cm, 2016.

Cytat - inspiracja - motto:

 „(…) wszystko było nie dość obecne i jak podcięte połowicznością jakąś (…) aż miałem chwilami wrażenie, iż siebie i innych widzę przez lunetę, z oddalenia”.

W. Gombrowicz, „Kosmos”


 

Dwie pustki, a my między nimi” - III, grafika cyfrowa, 100 x 140 cm, 2016.

Cytat - inspiracja - motto:

To nie była ona. Ona była tam, w domu, w ogrodzie z małymi drzewkami ubielonymi, przywiązanymi do palików. Mnie też tu nie było. Ale, wskutek tego właśnie, byliśmy tutaj stokroć donioślejsi. Jakbyśmy byli symbolami nas samych”.

W. Gombrowicz, „Kosmos”
 

Dwie pustki, a my między nimi” - IV, grafika cyfrowa, 100 x 140 cm, 2016.

Cytat - inspiracja - motto:

„(…) zwiewność (...) historii (...) rozpraszającej się nieustannie (…)”.

W. Gombrowicz, „Kosmos”


Dwie pustki, a my między nimi” - V, grafika cyfrowa, 100 x 140 cm, 2016.

Cytat - inspiracja - motto:

„Nikłość, nieuchwytność zmusiły nas do odwrotu (…)”.

W. Gombrowicz, „Kosmos”


Dwie pustki, a my między nimi” - VI, grafika cyfrowa, 100 x 140 cm, 2016.

Cytat - inspiracja - motto:

„(…) była zawiła, zamazana, nieczytelna (…) nieuchwytna i męcząca, mogłem wyobrażać ją sobie i tak, i siak, w stu tysiącach sytuacji, ujmować ją od tej i od tamtej strony, gubić ją i odnajdywać (…)”.

W. Gombrowicz, „Kosmos”


Dwie pustki, a my między nimi” - VII, grafika cyfrowa, 100 x 140 cm, 2016.

Cytat - inspiracja - motto:

 „(...) zamajaczył jak gdyby ośrodek kształtu, zagęszczenie (...)”.

W. Gombrowicz, „Kosmos”


Dwie pustki, a my między nimi” - VIII, grafika cyfrowa, 100 x 140 cm, 2016.

Cytat - inspiracja - motto:

„Byłem nieobecny. (...) prawie zawsze jest się nieobecnym, lub raczej nie w pełni obecnym, a to w skutek naszego ułamkowego, chaotycznego i prześlizgującego się, niecnego i podłego obcowania z otoczeniem (...)”.

W. Gombrowicz, „Kosmos”


Dwie pustki, a my między nimi” - IX, grafika cyfrowa, 100 x 140 cm, 2016.

Cytat - inspiracja - motto:

 „(…) wzrok daremnie tłukł się o czerń, raczej o wielość rozmaitych czerni, zacierających – były tam czarne jamy, zapadające się, obok innych dziur, sfer, warstw, zatrutych półistnieniem i to zlewało się w rodzaj mikstury hamującej, opornej”.

 

W. Gombrowicz, „Kosmos”