Dobrosława Rurańska Opracowanie graficzne opowiadań Witolda Gombrowicza

promotor: dr hab. prof. ASP Bogna Otto-Węgrzyn
Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach
Wydział Artystyczny

biografia

Dobrosława Rurańska rocznik 1990, absolwentka Liceum Plastycznego w Katowicach oraz Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Pracę magisterską obroniła z wyróżnieniem w Pracowni Grafiki Książki. Głównie interesuje się projektowaniem ilustracji, książek i plakatów. Obecnie mieszka i tworzy w Katowicach.

2015

  • INTERNATIONAL STUDENT POSTER BIENNAL, wystawa międzynarodowa, Lublin
  • China Children Book Fair Shanghai, finalstka konkursu Golden Pinwheel International Young Illustrators Competition, wystawa międzynarodowa, Shanghai
  • Nagroda Biura Projektowania Systemów Cyfrowych za projekt dyplomowy pt. Opracowanie graficzne opowiadań Witolda Gombrowicza, Katowice
  • II NAGRODA FESTIWALU ZOOMART w kategorii kalendarz planszowy, Katowice
  • Salon Ilustratorów, wystawa zbiorowa, Poznań
  • AGRAFA 2015 kwalifikacja plakatów do wystawy Biennale Grafiki studenckiej AGRAFA 2015, publikacja prac w katalogu pokonkursowym, Katowice
  • PLAKATY, wystawa zbiorowa, Regionalny Ośrodek Kultury, Bielsko-Biała
  • Wystawa Pracowni Ilustracji ASP w Katowicach, wystawa zbiorowa, Galeria Pałacu Młodzieży, Katowice

2014

  • Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dla studentów uczelni artystycznych za osiągnięcia w twórczości artystycznej, Warszawa
  • Stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za wybitne osiągnięcia na rok akademicki 2014/2015, Warszawa
  • Wyróżnienie w X Międzynarodowym Konkursie Kalendarzy i Kart Świątecznych Vidical, Warszawa
  • Wyróżnienie w konkursie wydawnictwa Emerpress na kalendarz wieloplanszowy o tematyce BHP, Mikołów
  • INSPIRACJE LITERACKIE, wystawa zbiorowa, MOCAK, Kraków
  • 6. WORLD BIENNAL OF STUDENT POSTER NOVI SAD, wystawa zbiorowa, Serbia, Nowy Sad.
  • Pozdrowienia z Kato, wystawa zbiorowa, Galeria Sztuki Współczesnej MD_S oraz Łokietka 5 Infopunkt, Wrocława
  • I Międzynarodowe Triennale Rysunku Studenckiego, kwalifikacja do II etapu i wystawy, Rondo Sztuki, Katowice
  • Salon Ilustratorów, wystawa zbiorowa, Poznań
  • Skłonności do ostrości, wystawa zbiorowa, Satyrykon, Teatr Modrzejewskiej, Legnica
  • Książka dobrze zaprojektowana - zacznijmy od dzieci, kwalifikacja do wystawy pokonkursowej, Rondo Sztuki, Katowice

2013

  • Wyróżnienie w IX Międzynarodowym Konkursie Kalendarzy i Kart Świątecznych VIDICAL, Warszawa
  • Figurama, międzynarodowy przegląd rysunku, Praga, Pilzno, Bratysława
  • 8 Biennale Grafiki Studenckiej, kwalifikacja do wystawy, Poznań
  • Obszary Rysunku, wystawa zbiorowa, Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu
  • Pozdrowienia z Kato, wystawa zbiorowa, Rondo Sztuki, Katowice
  • Wyróżnienie w ogólnopolskim konkursie na plakat 7. Międzynarodowego Festiwalu Artystów Ulicy Ulicznicy, Gliwice
  • Print/Screen/Print, wystawa zbiorowa, Muzeum Sztuki Współczesnej, Mińsk
  • Tattoo the girl, międzynarodowy projekt ilustratorski
  • Last shot, wystawa zbiorowa, Muzeum Śląskie, Katowice
  • Międzynarodowy Festiwal Wschód Kultury, wystawa zbiorowa prezentująca projekt Postbox, Lublin
  • Print/Screen/Print, wystawa zbiorowa, Muzeum Krajoznawcze, Witebsk

2012

  • Tandem, międzynarodowy projekt artystyczny, współtworzenie magazynu POSTBOX, ASP Katowice i organizacja Oberliht, Mołdawia
  • GRANICE, międzynarodowy projekt fotograficzny organizowany przez Wydział Multimediów Uniwersytetu Tomasza Baty w Zlinie i ASP Katowice, wystwa zbiorowa, Rondo Sztuki, Katowice

autokomentarz

Tryptyk autorski: Opracowanie graficzne opowiadań Witolda Gombrowicza

 

Często nie potrafimy określić słowami pewnych specyficznych właściwości sztuki, które odczuwamy i widzimy. Niepowodzenia te nie wynikają z tego, że używamy języka, ale z braku umiejętności przetłumaczenia spostrzeżeń na odpowiednie kategorie językowe. Język nie jest bezpośrednią drogą do zmysłowego obcowania z rzeczywistością i dlatego nie można przez niego dokonać bezpośredniej translacji, stanowi on źródło nazw dla tego, co zobaczyliśmy, pomyśleliśmy czy poczuliśmy. Nie jest nieodpowiednim narzędziem w zakresie postrzeżeń, ale analiza postrzeżeniowa musi zakodować doznania, nim język nada im nazwy. Słowa muszą zaczekać do momentu, gdy umysł wyłuska niepowtarzalność doznania uchwyconego przez zmysły [1].

Analiza związków słowa i obrazu podjęta w części pisemnej towarzyszyła realizacji dyplomowego projektu praktycznego.

Adam Dziadek wskazuje na nieustanny rozwój zarówno literatury i sztuk wizualnych. Wykazuje on, że wzajemna relacja obu dziedzin może zostać określona słowem INTERFERENCJA. To pojęcie zaczerpnięte zostało ze świata zagadnień fizyki[2]. Interferencja to zjawisko nakładania się na siebie dwu lub więcej fal, w wyniku czego powstaje nowa fala wypadkowa, która uległa wzmocnieniu lub wygaszeniu[3].

Relacja człowieka ze światem ma charakter dialogiczny, tak więc i między poszczególnymi autonomicznymi dziedzinami ludzkiej twórczości rodzą się rozmaite relacje. Istnienie związków między słowem a obrazem jest niezaprzeczalne i bardzo różnorodne. Obie dziedziny często zmagają się z problemami reprezentacji rzeczywistości i jej interpretacji. Wszelka sztuka ma wspólny łącznik, jest nim wyobraźnia, która stanowi wrodzoną władzę ludzkiego umysłu. Pozwala ona tworzyć niezwykłe, często niecodzienne związki między elementami rzeczywistości, przepojona jest nieskrępowaną wolnością skojarzeń.

Interpretacja jest procesem w pewnym stopniu podobnym do aktu tworzenia, zawsze też zależy od pewnej nieprzewidywalnej aktywności ludzkiego ducha. Jest dialogiem z dziełem, czy to obrazem, czy tekstem. Obiektywność interpretacji jest praktycznie niemożliwa, zawsze nosi ona znamiona indywidualności. Nie ma ostatecznej interpretacji, a wszystkie propozycje, są obciążone pewną dozą hipotetyczności.

Tematem części praktycznej jest Opracowanie graficzne opowiadań Witolda Gombrowicza. Opowiadania pochodzą z wydanego w 2002 roku tomu Bakakaj i inne opowiadania. Wybrane zostały trzy utwory: Zbrodnia z premedytacją, Biesiada u hrabiny Kotłubaj i Dziewictwo. Wybrane teksty wraz z graficznym opracowaniem tworzą swoisty tryptyk. Każde z opracowań stanowi zamkniętą, osobną całość, jednak łączą się one między sobą poprzez spajające elementy edytorskie. Wszystkie zestawy zawierają opracowaną według znormalizowanych ustaleń typograficznych książeczkę z tekstem Gombrowicza. Łączącym elementem jest również oprawa introligatorska. Wybór krótszych tekstów zamiast jednej dłuższej narracji, pozwolił na wprowadzenie dużego zróżnicowania zastosowanych środków graficznych oraz umożliwił kolejne eksperymenty formalne.

Opracowanie każdego z opowiadań charakteryzuje się indywidualnym i osobistym podejściem do treści. Krótkie formy prozatorskie mimo istnienia w zbiorze stanowią przecież pełnoprawne, samoistne całości. Oprawa jednego z opowiadań, mogłaby istnieć poza tryptykiem.

Stworzone interpretacje wizualne tekstów Witolda Gombrowicza, podążają za narracją, ale często skupiają się na wybranych, niekoniecznie najważniejszych, motywach i odwołują się do autorskich skojarzeń, które zrodziły się podczas lektury.

Opracowanie graficzne opowiadania Zbrodnia z premedytacją skupia się na głównym motywie śledztwa toczącego się w pewnym dobrym domu z tradycjami. „Śledztwo” jest bardzo dziwne, wręcz niedorzeczne, kuriozalne. Towarzyszące książce z tekstem obiekty, ilustracje i thaumatrope’y odwołują się do niedorzeczności zaistniałej sytuacji, nie stanowią oczywistego zobrazowania konkretnych fragmentów tekstu, ale są próbą uchwycenia atmosfery całej historii. Ilustracje wykorzystują plany dwóch pięter domu, w którym toczy się akcja oraz ciągle powracający w tekście motyw serca-mordercy.

Drugą częścią dyplomowego tryptyku jest opowiadanie Biesiada u hrabiny Kotłubaj towarzyszą mu ilustracje w postaci kart. Czerpią one z narracji Witolda Gombrowicza i jednocześnie odsyłają do bogatej tradycji portretów barokowych. Ważny jest motyw martwej natury sprowadzonej do portretowego ujęcia kalafiora. Dwustronne karty obrazują dwoistość, demaskują pewną złudę i wynaturzenie wyższych sfer. Obnażają sztuczność postaci sportretowanych w opowiadaniu oraz naiwność z jaką narrator upiększa rzeczywistość.

Opowiadanie Dziewictwo w odróżnieniu od dwóch pierwszych opatrzone jest kolorowymi ilustracjami. Wprowadzenie koloru wynika ze skojarzeń fragmentów tekstu z malarstwem Celnika Rousseau oraz wizjami ogrodu rozkoszy i piekła Hieronima Boscha. Intertekstualne nawiązania do dzieł tych dwóch artystów są wizualne i nie odwołują się do bogatej symboliki. Chodzi o specyficzny rodzaj obrazowania, pewne pokrewieństwo motywów. Obrazy Rousseau są pełne dzikich gęstwin, wspaniałych egzotycznych roślin, człowiek zazwyczaj jest w nich elementem całości. Tytułowe „dziewictwo” jawi się jako Raj, pełen rozkoszy ogród, a sama dziewica jest swoistym bóstwem, ideałem. Jednak te rozkoszne wizje nie są wolne od wkradających się mimochodem elementów drażniących. Pojawia się też skojarzenie z gombrowiczowskim „upupieniem”. Od Boscha zapożyczone są niektóre postacie i potwory ukryte w splotach roślin. Fabuła opowiadania nie zostaje pominięta, można odnaleźć ją zestawiając ilustracje z tekstem. Ilustracje wykorzystują jeszcze jedną z cech charakterystycznych malarstwa Hieronima Boscha, którą jest symultaniczność osobnych scenek. Nawiązanie do tej cechy nie jest oczywiste, gdyż ilustracje można oglądać każdą osobno, a dopiero odpowiedni sposób ekspozycji pokazuje, że istnieje możliwość połączenia ich w jedną kompozycję.

Opisany wyżej specyficzny tryptyk nie jest klasyczną oprawą książkową, nawiązuje do tzw. tek graficznych. Oddzielenie tekstów od elementów graficznych dało możliwość zastosowania zmienności form, formatów i funkcji, ale podkreśla też subiektywność interpretacji w stosunku do dzieł Witolda Gombrowicza.

Związki słowa z obrazem są nadal obecne w sztuce, i choć wydają się wymykać jednoznacznym określeniom oraz usystematyzowaniu, mogą tworzyć bogate i ciekawe całości. Zgłębianie zależności między nimi zdaje się wymagać zachowania równowagi i nie zapominania o specyficznych właściwościach każdej z tych kategorii. Rozwój sztuki i literatury ma znaczący wpływ na pojmowanie wzajemnych między nimi relacji oraz dostarcza nowych punktów odniesienia w ich badaniu.

Tym co niezbędne zarówno do odbioru, rozumienia i tworzenia sztuki jest swoista równowaga wszystkich uzdolnień człowieka. Delikatne związki między ludzkimi zdolnościami zostają zachwiane nie tylko wtedy, gdy intelekt kłóci się z intuicją czy wyobraźnią, ale również wtedy, gdy emocje i fantazja odpychają rozumowanie. Podążanie na oślep za przyjętymi regułami i służalczość wobec praw nie jest lepsza od błądzenia po omacku.[4]

 

 

[1] Rudolf Arnheim, Sztuka i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka. Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1978, s. 16

[2]Adam Dziadek, Obrazy i wiersze. Z zagadnień interferencji sztuk w polskiej poezji współczesnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Wydanie II, Katowice 2011, s. 14

[3] Barbara Jungowska i in. [hasło] Interferencja. W Barbara Petrozolin-Skowrońska i in. Nowa encyklopedia powszechna PWN, tom. 3, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 69

[4] Rudolf Arnheim, Sztuka i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka. Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1978, s. 16-17

Opis techniczny pracy dyplomowej

Praca dyplomowa składa się z 3 tek graficznych. Każda zawiera ilustracje i książeczkę z tekstem opowiadania – druk cyfrowy.

  1. Biesiada u hrabiny Kotłubaj.
    Teka w formacie A5. Zawiera 4 dwustronne karty formatu A5 z ilustracjami wydrukowanymi w technice indigo oraz książeczkę z tekstem w formacie 18x11cm.
  2. Zbrodnia z premedytacją.
    Teka w formacie A5. Zawiera dwa thaumatrope’y. zestaw 10 otwieranych ilustracji , formatu A5, wydrukowanych w technice indigo oraz książeczkę z tekstem w formacie 18x11cm.
  3. Dziewictwo.
    Teka w formacie A4. Zawiera 10 ilustracji formatu A4, 3 ilustracje formatu A5, 3 ilustracje formatu 21x12cm. Ilustracje wydrukowane w technice indigo. Teka zawiera również książeczkę z tekstem w formacie 18x11cm.

Dyplom praktyczny zrealizowany w Pracowni Grafiki Książki ASP w Katowicach.
Oprawa introligatorska powstała we współpracy z Angeliką Rumińską, introligatornia ASP w Katowicach.